Het is de immer uitdijende mensheid zelf die ons uiteindelijk de das om zal doen, hoe kunnen we al die monden voeden? Als je de doemscenario’s in de media gelooft, gaat het helemaal de verkeerde kant op. Tijd voor Jort Kelder om ecomodernist dr. Hidde Boersma uit te nodigen bij het NPO radio 1 programma ‘dr Kelder en Co’ om dit probleem eens met een positieve blik te beschouwen. En dat biedt perspectief: met kennis en wetenschap kunnen we en de wereld voeden en voldoende ruimte bieden voor de natuur.
Category Archives: Armoede
Covering Climate Now: over hoop en radicaliteit
De Groene heeft zich aangesloten bij Covering Climate Now, een initiatief van de Columbia Journalism Review. Naast de publicatie van een aantal nieuwe verhalen brengen ze ook een aantal eerdere klimaatstukken opnieuw onder de aandacht.
Over hoop en radicaliteit
Je kunt klimaatdenkers opdelen in tovenaars en profeten, optimisten en doemdenkers. ‘Laat me uitleggen waarom ik rillingen krijg bij de woordcombinatie “een goed Antropoceen”.’
Door: Hidde Boersma en Jaap Tielbeke
Beste Jaap,
Afgelopen juni was ik samen met een paar mede-ecomodernisten op retraite in een cisterciënzerklooster in Brabant, om te bedenken hoe we onze beweging kunnen uitbreiden. Ik was me er niet van bewust dat de kloosterlevensstijl nog dermate aanwezig was in Nederland: de monniken, bekend van hun trappistenbier, leven in volledige afzondering. Ze komen nooit buiten de poort, praten, behoudens het zevenmaal bidden per dag, nauwelijks, en krijgen weinig mee van wat er in de wereld gebeurt. Hoe zouden zij de wereld zien als ze plots buiten de deur stonden, zonder de last van de (gekleurde) verhalen die wij ons hele leven horen over de staat van de wereld? Zouden ze het verbeterd vinden vergeleken met toen ze het klooster ingingen, of juist niet?
In een van de meer aardse ruimtes, waar wel gepraat mocht worden, hield ik een pleidooi voor durven dromen, voor het durven maken van grote toekomstplannen, voor het durven denken over een herinrichting van Nederland, met meer natuur zonder dat het ten koste gaat van onze voedselzekerheid. Wij Nederlanders zijn altijd goed geweest in grootse plannen: om meer voedsel te kunnen verbouwen en minder last te hebben van het water, polderden we vanaf de zestiende eeuw hele gebieden in. Toen na de Tweede Wereldoorlog de kleine boerenbedrijven een efficiënte voedselproductie in de weg stonden, bedachten we de ruilverkaveling, waarmee duizenden hectaren land van eigenaar wisselden en kavels groter en makkelijker te bewerken werden. We smeedden Vinexwijken, slufters en ecoducten, waarmee we ons land inrichtten zoals wij dat wilden.
TEDxTalk: waarom bevolkingsgroei geen probleem is
De VN voorziet dat de wereldbevolking deze eeuw doorgroeit naar 10,9 miljard mensen. Velen maken zich zorgen: hoe moet het verder met onze natuur en het klimaat? Is er wel genoeg ruimte, water en voedsel om deze enorme massa een fatsoenlijk leven te bieden? Filosoof Ralf Bodelier betoogde in het voorjaar van 2019 in Tilburg op een TedXTalk dat de voorziene bevolkingsgroei waarschijnlijk geen probleem zal zijn. Sterker nog: er is een grote kans dat de 10,9 miljard in 2100 een heel stuk beter af is dan wij in 2019.
Bekijk de opname hieronder op Youtube, of lees de tekst hier.
De Stemming: driemaal Ralf Bodelier aan het woord
In de eerste helft van 2019 sprak filosoof Ralf Bodelier driemaal in een uitzending van ‘De Stemming’ op Radio Limburg 1, live opgenomen in Café Forum in Maastricht. Beluister de fragmenten hieronder terug.
Is de mensheid hebzuchtig geworden? – 20 januari 2019
Onze analist burgerschap Ralf Bodelier reageert op de uitspraak van paus Franciscus dat de mensheid hebzuchtig is geworden en dat we ons bevinden in een spiraal van ‘graaien en grijpen’. Beluister fragment.
Analist Bodelier over de achteruitgang van de biodiversiteit – 12 mei 2019
Onze analist burgerschap Ralf Bodelier ergert zich aan het alarmerende VN-rapport over de achteruitgang van de biodiversiteit. Beluister fragment.
Zorgen over groei wereldbevolking – 29 juni 2019
Waarom onze analist burgerschap Ralf Bodelier zich geen zorgen maakt over de groei van de wereldbevolking naar 11 miljard. Beluister fragment.
‘Verlichting nu’ door Steven Pinker is een must read
In De Groene Amsterdammer bespreekt Ralf Bodelier het boek Verlichting Nu door Steven Pinker.
Hij die hoopt…
Met rationaliteit en humanisme strijdt Steven Pinker tegen een contraverlichting van populisten en ‘progressofoben’. Zijn Verlichting nu is een meeslepende must read.
Door: Ralf Bodelier
Gele hesjes, Brexit en de AfD. Klimaatverandering en teruglopende populaties dieren. Wereldwijd achthonderd miljoen mensen ondervoed en even zovelen zonder elektriciteit en schoon water. Trump, Bolsonaro, Orbán. Het is niet de beste tijd om de vooruitgang te prijzen. En toch is het juist dat wat de Amerikaan Steven Pinker doet. Van de hoogleraar psychologie op Harvard verscheen eind vorig jaar de Nederlandse vertaling van Enlightenment Now, een bijna zevenhonderd pagina’s dik pleidooi voor meer Verlichting op een moment dat, volgens Pinker, de contraverlichting opmarcheert. Voor hem overkoepelt deze term uiteenlopende stromingen als populisme, nationalisme, radicaal milieuactivisme en religieus extremisme. Wat al deze bewegingen volgens Pinker verenigt, is dat geen van hen veel op heeft met rationaliteit, wetenschap, humanisme en vooruitgang, de vier pijlers van de Verlichting.
Veellezer Bill Gates noemt Pinkers boek het meest inspirerende boek dat hij ooit las, iets wat hij overigens ook al zei over Ons betere ik, een eerder boek van Pinker, over de afname van geweld. Ik ga ver met Gates mee. Pinkers pleidooi voor meer Verlichting is me uit het hart gegrepen. Te meer omdat Pinker met een schat aan data duidelijk maakt hoe rede, wetenschap en humanisme het leven van miljarden mensen wereldwijd hebben verbeterd.
Bevolkingsgroei maakt een welvarend en groen Afrika mogelijk
Volgens een prognose van de Verenigde Naties groeit de bevolking in Afrika van 1 miljard nu naar 4 miljard in 2100. Wat betekent dit voor dit continent? Hidde Boersma schrijft in de Volkskrant dat hij het als een positieve ontwikkeling ziet.
Bevolkingsgroei maakt een welvarend en groen Afrika mogelijk
De komende bevolkingsgroei in Afrika is niks om bang voor te zijn, betoogt Hidde Boersma. Die toename is juist essentieel voor het continent om zich uit de armoede te trekken.
Door: Hidde Boersma
Kamerlid Wybren van Haga van de VVD wist eind november de aandacht van bijna de gehele media op zich te vestigen met een voorstel geld vrij te maken voor geboortebeperking in Afrika, omdat dat ‘meer rendement oplevert dan investeren in honger of onderwijs’. Na een stroom van kritiek stemde de VVD schielijk in met een alternatief voorstel van coalitiepartners CDA, ChristenUnie en D66, waarin benadrukt wordt dat de keuzevrijheid van vrouwen toch echt voorop staat.
Maar met het knappen van Van Haga’s proefballonnetje is het idee niet verdwenen. Van Haga’s verlangen om in te grijpen in de levens van vrouwen op een ander continent staat namelijk in een lange traditie van westerlingen met overbevolkingsangst.
Zo maakte de ontluikende milieubeweging zich in de jaren zestig van de vorige eeuw druk om de almaar groeiende bevolking die de draagkracht van de aarde zou overschrijden. Er verschenen boeken als The Population Bomb van Stanford-hoogleraar Paul Ehrlich, waarin hij waarschuwde voor grote hongersnoden aan het eind van die eeuw omdat er nooit genoeg voedsel geproduceerd kon worden voor de exploderende bevolking. De bestseller stond aan de basis van de eenkindpolitiek in China, met haar miljoenen gedwongen abortussen, en aan het beleid van verplichte sterilisatie dat India in de jaren zeventig invoerde, waarbij vanwege onhygiënische toestanden duizenden vrouwen het leven lieten.
Bevolkingsgroei in Afrika
Ralf Bodelier beschrijft in De Groene Amsterdammer hoe de Afrikaanse bevolkingsgroei twee kanten kan hebben.
Het laatste succescontinent
Binnen vijftig jaar verdriedubbelt de Afrikaanse bevolking. Alarmisten vrezen die ontwikkeling. Relativisten zien het minder somber in. Beide groepen hebben elkaar nodig.
Door: Ralf Bodelier
Reis je van Nederland naar Afrika, dan reis je van een land vol kalende mannen en grijzende vrouwen naar een continent vol kinderen. Zeker sub-Sahara Afrika is overrompelend jong. Kinderen spelen op straat, schoolklassen puilen uit en in geboorteklinieken wordt tachtigduizend keer per dag voor het eerst gehuild.
Tachtigduizend geboortes per dag, dertig miljoen per jaar, 55 per minuut. Dag in, dag uit. En veruit de meeste van deze kinderen zullen binnen 25 jaar zelf weer kinderen hebben. Het aantal van dertig miljoen Afrikanen staat gelijk aan de complete bevolking van Nederland, België en Luxemburg samen. Vijftig jaar geleden woonden in Afrika nog maar 350 miljoen mensen. Vandaag zijn het er al 1,3 miljard en over vijftig jaar staat de teller op maar liefst 3,9 miljard.
Dat is althans de inschatting van demografen. Nu vormen de 1,3 miljard Afrikanen nog een zesde van de 7,6 miljard mensen wereldwijd. In 2068 maken de 3,9 miljard Afrikanen bijna de helft uit van de 10,5 miljard mensen. Dat zijn althans de verwachtingen. Een slag om de arm is geboden: welke voorspellingen in 1968 kwamen uit in 2018? Niet die van Paul Ehrlich die in The Population Bomb voorspelde dat de ‘bevolkingsbom’ al in de jaren zeventig tot ‘honderden miljoenen hongersdoden’ zou leiden. Niet die van de in ’68 opgerichte Club van Rome die ervoor waarschuwde dat, wanneer we economische groei niet fors terug zouden brengen, alle grondstoffen zouden opraken. Voorspellen is een hachelijke zaak.
Over de snelle bevolkingsgroei in Afrika kun je twee verhalen vertellen.
De mens: meer schepper dan vernietiger
Het beeld van de mens als pest en plaag voor de aarde raakt aardig ingeburgerd. Terwijl we ooit begonnen met de mens door God geschapen, als zijn evenbeeld nog wel. Hoogste tijd voor een herwaardering, betoogt Ralf Bodelier in Trouw.
De mens: meer schepper dan vernietiger
In deze krant lees ik de Duurzame Troonrede van Volkert Engelsman, nummer 1 in de duurzame 100. Engelsman is somber. We helpen het klimaat om zeep, zetten kleuters in Zuidoost-Azië aan het werk en vergiftigen het grondwater en onszelf met landbouwchemicaliën. Het Nederlandse platteland is dood en de regenwormen trekken zich diep in de hard geworden grond terug.
Door: Ralf Bodelier
‘We denderen blind door planetaire grenzen en sociale tekortkomingen heen. Daarmee ondermijnen we ons vermogen om in de toekomst te kunnen produceren. We lijken op een winstverslaafde junk die in zijn roes zijn eigen vitaliteit afbreekt.’ Het kan ook anders, meent Engelsman en geeft één voorbeeld. En dat is Bhutan, een staatje van 800 duizend mensen, hoog in de Himalaya. In Bhutan werd Engelsman gegrepen door ‘de totaal afwijkende visie op de economie’, het afmeten van de vooruitgang aan een ‘bruto-nationaal-geluk-index’ en een landbouw die ‘aanstuurt op 100 procent biologisch’.
Bhutan! Landje met moordcijfers die vier keer hoger zijn dan in Nederland. Waar de levensverwachting tien jaar minder is, de inkomens 16 keer lager liggen en een-derde van alle mensen onder de armoedegrens leeft. Omdat in Bhutan de helft van alle voedsel moet worden geïmporteerd, zou het er goed aan doen de landbouw te intensiveren. Nu leidt de ‘100 procent biologische koers’ van Bhutan waarschijnlijk tot nog lagere landbouwopbrengsten en een verder verlies van welvaart, zo analyseert de bioloog en wetenschapsjournalist Hidde Boersma op de weblog Foodlog.
Terwijl Nederland op nummer tien staat van de democratie-index, komt Bhutan niet hoger dan plaats 107. Zelfs op de World Happiness Index doet Bhutan het niet geweldig. Terwijl Nederland op de wereldwijde gelukslijst een zesde plaats inneemt, staat Bhutan op een 97e plaats.
Het moet wel dramatisch slecht zijn gesteld met onze regenwormen en ons grondwater, wanneer de duurzame nummer 1 ons juist Bhutan ten voorbeeld stelt. Wellicht kunnen we ons troosten met de gedachte dat in Engelsmans universum niet alleen Nederlanders zijn gedegradeerd tot winstverslaafde junks die hun eigen vitaliteit afbreken. In zijn troonrede lijkt hij te spreken over de hele Westerse mens en wellicht zelfs voor de mens in het algemeen, met uitzondering van die in Bhutan.
Elektriciteit helpt Ethiopië uit de armoede
Ralf Bodelier beschrijft in De Groene Amsterdammer hoe energie Ethiopiërs helpt zich te ontwikkelen.
Iedereen een wasmachine
In Ethiopië gaat op steeds meer plaatsen het licht aan. Met elektriciteit uit zon, wind en water en onvermijdelijk ook uit kernenergie bestrijdt het land de armoede en de honger.
Door: Ralf Bodelier
Onze zware terreinwagen wurmt zich omhoog naar Sidama, een regio in de hooglanden van Ethiopië, op zes uur rijden van Addis Abeba. Sidama lijkt in niets op de bruisende hoofdstad met haar lightrail, universiteiten en wit-blauwe taxi’s. Sidama is arm. De regio is zelfs een van de armste van Afrika. Toch voltrekt zich in Sidama een kleine revolutie. De afgelopen jaren werden hier twee miljoen mensen voorzien van moderne energie. Dat gebeurde in een samenwerkingsproject van de Ethiopische overheid en zeven westerse landen, waaronder Nederland.
Het project heet EnDev, Energizing Development, en doet precies wat het zegt. Het verschaft mensen energie om daarmee ontwikkeling mogelijk te maken. In Sidama bouwde EnDev vijf waterkrachtcentrales ter grootte van een Nederlandse badkamer en voorzag een groot aantal sociale instellingen van zonnepanelen. De stroom die hier wordt opgewekt vloeit via kleine netwerken, microgrids, naar 430.000 mensen, 3400 kleine ondernemingen en 480 instellingen, waaronder veel gezondheidsklinieken. In de woningen is de stroom voldoende voor enkele lampen, de tv en de radio en het opladen van een telefoon. In de klinieken zoemen nu koelkasten en bloedcentrifuges. Via lokale winkeliers verkocht EnDev bovendien 300.000 draagbare lampen op zonlicht. En bij 650 lokale producenten liet de organisatie eenvoudige kookstoven bouwen. Daarin wordt een fractie van het hout verstookt dat doorgaans nodig is om thee te zetten of de grote zurige Ethiopische pannenkoeken, injera’s, te bakken. Meer dan 1,2 miljoen van deze kookstoven zijn inmiddels verkocht. Daardoor wordt jaarlijks niet alleen 300.000 ton hout bespaard, maar ook 300.000 ton minder CO2 uitgestoten.
Ontstaan en opkomst
Artikel over het ontstaan en de opkomst van het ecomodernisme. Plus een interview met de geestelijk vaders. “Onze visie is een planeet waarop we veel meer energie verbruiken. Die energie wordt zowel schoner als goedkoper, zodat we klimaatverandering voorkomen en een betere milieukwaliteit bereiken.” Een artikel uit The Optimist.
Groen is het nieuwe groen
Een nieuwe milieubeweging is in de maak. Wat willen de ‘ecomodernisten’?
Door Marco Visscher
Kermit de Kikker klaagde wel eens dat het hem zwaar viel om groen te zijn; het kan ook zóveel dingen betekenen, verzuchtte hij. Zeg vandaag de dag dat je groen bent en je geeft een helder signalement af. Je bent tegen kernenergie. Tegen biotechnologie. Tegen consumptisme en economische groei. Je bent voor windmolens, biologische landbouw en lokaal voedsel. Voor internationale afspraken om klimaatverandering tegen te gaan. Groen is tegenwoordig synoniem geworden voor een vrij helder omschreven rij van meningen over het milieu.
Dat beeld is nu aan het kantelen. Een nieuwe lichting milieubeschermers is bezig die ingesleten opvattingen kritisch te herzien. Ze willen de nadruk op negatieve berichten en doemscenario’s vervangen door een positieve toekomstvisie. Ze zien technologische innovatie en ondernemerschap niet als problematische activiteiten die moeten worden ingeperkt, maar als mogelijke oplossingen die moeten worden gestimuleerd.
Hun boegbeelden zijn uitgesproken recalcitrant – niet omdat ze zo graag tegendraads willen zijn, maar omdat hun meningen indruisen tegen het gangbare beeld van de milieuactivist. …